66. ROCZNICA WYBUCHU POWSTANIA WARSZAWSKIEGO
1 sierpnia obchodziliśmy 66. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. W PAŚCIE obchody te mają szczególny charakter. To tu w sierpniu 1944 r. żołnierze Armii Krajowej z batalionu Kiliński, współdziałając z innymi jednostkami powstańczymi, walczyli o budynek, który stał się symbolem nadziei i wiary w ostateczne zwycięstwo dla walczącej stolicy.
Centrum Edukacji Historycznej Fundacji Polskiego Państwa Podziemnego przygotowało, w holu budynku przy ul. Zielnej 39, z tej okazji, wystawę poświęconą prasie Powstania Warszawskiego. Na wykresach zaprezentowano jej różnorodność, zakres ukazywania się, tak ilościowy jak i terytorialny – wszystko to co stanowi o fenomenie tej prasy, która nie ma porównania z jakimkolwiek państwem okupowanej Europy.
GDY SŁOWO BYŁO POCISKIEM
Zmagania stolicy Polski - Warszawy z niemieckim okupantem w sierpniu i wrześniu 1944 r. są szczególnie ważnym ogniwem totalnej konfrontacji polsko - niemieckiej, w której niezwykle istotną rolę odgrywał front propagandowy. Walkę z goebbelsowską propagandą toczono o świadomość już nie tylko zbiorową społeczeństwa ale i poszczególnych ludzi.
Stan badań nad Powstaniem Warszawskim można analizować pod różnym kątem uwzględniając choćby najważniejsze zakresy tematyczne - przebieg działań zbrojnych, uwarunkowania wewnętrzne i międzynarodowe, zakres odpowiedzialności za podjęte i realizowane decyzje, ich motywy jak też reperkusje, czy choćby zakres działalności poszczególnych służb i formacji. Trzeba zauważyć, iż najszerzej reprezentowane jest edytorstwo źródeł. Opublikowano wiele monografii, w większości dotyczących poszczególnych oddziałów powstańczych, dzielnic i rejonów miasta, udziału w walkach ludności cywilnej czy działalności wyspecjalizowanych służb. Bogato przedstawia się również materiał faktograficzny obrazujący wysiłek ludności Warszawy w walkach z początków drugiej połowy 1944 roku.
Dotychczasowy dorobek naukowy wydaje się jednak pomijać jeden z niezwykle ważnych elementów - prasę Powstania Warszawskiego. Trzeba bowiem zdać sobie sprawę, że prasa powstańcza, choć wyrosła w znacznej mierze z prasy konspiracyjnej, stanowiła zupełnie inną jakość i miała do spełnienia znacznie szersze zadanie, niż jej poprzedniczka w czasie niemal pięcioletniej okupacji.
Prasa powstańcza stała się jednym z najbardziej widocznych elementów Polskiego Państwa Podziemnego, które rozwijając swe struktury już od września 1939 r., wraz z pierwszymi strzałami 1 sierpnia 1944 r. i opanowaniem pierwszego kwartału ulic, znalazło miejsce, by ujawnić całą swą potęgę wraz z organami administracji rządowej, sądownictwa, siłami zbrojnymi, przedstawicielstwem samorządowym i reprezentacją polityczną. Nieprzypadkowo Warszawa stała się miejscem działalności Polskiego Państwa Podziemnego. Była bowiem ona przez cały okres okupacji, mimo niemieckich wysiłków, przez nikogo nie kwestionowaną stolicą Polski Walczącej. Tu też najbujniej rozwijała się prasa konspiracyjna reprezentująca poszczególne opcje polityczne i ugrupowania polskiej konspiracji lat drugiej wojny światowej.
Istotną kwestią jest określenie cezur czasowych Prasy Powstania Warszawskiego. O ile 1 sierpnia 1944 r. - dzień wybuchu walk nie budzi żadnych kontrowersji to 5 października - dzień ukazania się ostatniego numeru pisma powstańczego „Rzeczpospolita Polska” traktowany być musi jako zakończenie prasowej działalności Powstania Warszawskiego. Mniej istotnym jest, iż układ kapitulacyjny podpisano 2 października, gdyż jeszcze 3 i 4 października ukazywało się kilka pism i to różnych opcji politycznych, a 5 jak już wspomniano, wyszedł ostatni numer gazety, która towarzyszyła Warszawie w jej zmaganiach przez cały czas heroicznej walki. Prezentowany na wystawie materiał (na wykresach) poświęcono charakterystyce prasy Powstania Warszawskiego pod względem statystyczno - formalnych warunków jej ukazywania się.
