Okręg Lwów, kryptonim "Dukat", "Lira", "Promień" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej).
Komendanci
Kluczowe informacje
2 września 1939 r. gen. Marian Januszajtis rozpoczął tworzenie obejmującej Galicję i Wołyń Polskiej Organizacji Walki o Wolność, która następnie stała się podstawą Obszaru Lwoskiego ZWZ. Na przełomie 1939 i 1940 r. doszło do rozłamu, w którego wyniku w latach 1940-1941 istniały równolegle dwie wrogo nastawione wobec siebie organizacje: ZWZ-1 i ZWZ-2. W połowie 1939 r. NKWD zdołało głęboko spenetrować obie siatki, a nawet obsadzić najważniejsze funkcje w sztabie Obszaru Lwowskiego ZWZ-1 swoimi współpracownikami. Działaniom tym towarzyszyła likwidacja niemal całej siatki terenowej ZWZ. Pod koniec grudnia 1942 gestapo rozbiło komendę Okręgu Lwowskiego. W połowie marca 1943 skierowano z Łodzi płk. Ludwika Czyżewskiego "Juliana", "Franciszka", który objął stanowisko komendanta.
Do końca 1943 r. siatka AK działała już w całej Galicji. Na przełomie 1943 i 1944 r. w skład Obszaru Lwowskiego AK wchodziły trzy okręgi, zorganizowane w 14 inspektoratów i 45 obwodów. Stan organizacyjny wynosił ok. 28 tys. członków (Okręg Lwowski – ok. 12 tys., Okręg Tarnopolski – ok. 12 tys., Okręg Stanisławowski – ok. 4 tys.) Specyfiką pracy podziemnej na tym terenie było narastające z czasem zagrożenie ze strony podziemia ukraińskiego. Wiosną 1943 r. oddziały UPA rozpoczęły się na Wołyniu tzw. Antypolską akcję, która w 1944 r. objęła cały Obszar Lwowski AK. Jej celem było usunięcie Polaków z terenów, które OUN uznawało za „etnicznie ukraińskie”. Polskie podziemie, do momentu rozpoczęcia akcji „Burza’, zostało zmuszone do zaangażowania poważnych sił (w przypadku Wołynia niemal wszystkich), do obrony polskiej ludności cywilnej. Pod koniec 1943 okręg liczył około 15 300 ludzi w sztabach i jednostkach liniowych. Oddziały AK okręgu miały w ramach "Burzy" utworzyć jednostki należące do 5 Lwowskiej Dywizji Piechoty, stacjonującej przed wojną w mieście.
W Galicji na początku marca 1944 r. jako pierwsze do akcji „Burza” przystąpiły oddziały zbrojne Okręgu Tarnopolskiego. Brały one m.in. udział w walkach o Tarnopol, Kołomyję, Mikulińce, wspomagały też Armię Czerwoną w bitwie pod Brodami. Największe siły AK zostały zgrupowane w okolicach Lwowa i między 22 a 27 lipca 1944 r. razem z oddziałami Armii Czerwonej wypierały Niemców z tego miasta.
31 lipca 1944 r. podczas wspólnej odprawy Sowieci uwięzili komendanta Obszaru Lwowskiego gen. Filipkowskiego oraz dwudziestu wyższych dowódców AK. Następnie rozpoczęły się masowe aresztowania akowców. Prace organizacyjne zostały całkowicie zamrożone.
Struktura okręgu
- Inspektorat Lwów-miasto: Dzielnica Śródmieście, Dzielnica Północna, Dzielnica Południowa, Dzielnica Wschodnia, Dzielnica Zachodnia
- Inspektorat Lwów-powiat, Inspektorat Północny - siedziba: Kamionka Strumiłowa, Obwód Kamionka Strumiłowa AK, Obwód Radziechów AK, Obwód Sokal AK
- Inspektorat Wschodni AK: Obwód Krasne, Obwód Brody, Obwód Przemyślany
- Inspektorat Południowy-Bóbrka: Obwód Bóbrka AK, Obwód Siemianówka AK, Obwód Przemyślany AK
- Inspektorat Północo-Zachodni - siedziba Rawa Ruska, Obwód Rawa Ruska AK, Obwód Żółkiew AK, Obwód Lubaczów AK
- Inspektorat Zachodni: Obwód Gródek Jagielloński AK, Obówd Mościska AK, Obwód Jaworów AK, Obwód Rudki-Komarno AK
- Inspektorat Południowo-Zachodni: Obwód Drohobycz-Borysław AK, Obwód Stryj-Skole AK, Obwód Sambor AK
Oddziały leśne
Źródła:
[1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007
[2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa
